Sefer ha-Bahir (hebr. Księga Światła Ukrytego zwana też Księgą Jasności) — jeden z podstawowych, kanonicznych tekstów kabały. Ma postać midraszu. Zredagowany został pod koniec XII w. w Prowansji i stanowi kompilację notatek z czasów gaonim, relacjonujących nieortodoksyjne, często antynomijne poglądy nauczających mistrzów. Wśród bardzo różnorodnych tematów, jakie porusza ten tekst, najistotniejsze to m.in mistyczna wykładnia kształtu, kolejności i związków między literami hebrajskiego alfabetu; objaśnienie symbolicznego ich znaczenia i roli w stworzeniu świata.

Sefer ha-Bahir jest przygotowywana do wydania przez wydawnictwa Tikkun i tCHu.

Tłumaczom dziękujemy za udostępnienie fragmentu Księgi, która jest jeszcze wciąż przedmiotem seminariów translatorskich i interpretacji.

Patrz też: Bohdan Kos - Kilka podstawowych pojęć kabały i mistycyzmu żydowskiego.
Patrz też: Jan Doktór - Sabbataizm.
Patrz też: Wojciech Brojer - Nachasz - wąż, który mówi. Szkic do egzegezy Rdz 2-3.
Patrz też: Sefer Jecira (Księga Stworzenia).

Sefer ha-Bahir

46. Pewien wers powiada: Nagiął niebiosa i zstąpił i mgła była pod jego stopami (2 Sm 22.10), a inny wers mówi: I zstąpił Jahwe na górę Synaj, na jej szczyt (Ex 19.20). A jeszcze inny wers powiada: Bo z niebios rozmawiałem z wami (Ex 20.22). Jak to należy rozumieć? Jego wielki ogień był na ziemi i to jest głos pierwszy. Pozostałe zaś głosy były w niebiosach, tak jak napisano: Z niebios pozwolił ci słyszeć swój głos, by cię pouczyć, na ziemi dał ci swój ogień ogromny i słyszałeś jego słowa spośród ognia (Pwt 4.36). Co to jest to ogromne i skąd jest? Mowa wychodzi z wnętrza ognia. Jak powiedziano: i słyszałeś jego słowa spośród ognia.

47. Co znaczy: A obrazu nie widzieliście, tylko głos (Pwt. 4.12)? Podobnie powiedział Mojżesz do Izraela: Bo nie widzieliście całego obrazu (Pwt. 4.15). Obraz, ale nie cały obraz. Przypomina to króla, który przyodziany w białe szaty panuje nad poddanymi. Żeby wzbudzić respekt dla królestwa nie wystarczy, że oglądają jego szaty. Nawet, gdy król jest daleko, słyszą jego głos. A czyż mogą widzieć jego krtań? Powiadasz: nie. A zatem rozumiesz, że widzieli obraz, ale nie cały obraz. I taki jest sens słów: A obrazu nie widzieliście tylko głos I napisano: głos słów słyszycie.

48. Pewien wers powiada: I cały lud słyszał głosy (Wj 20,18). Inny wers mówi: Głos słów słyszycie. Jak to? Najpierw widzieli głosy. Ale co widzieli? Siedem głosów, o których mówił Dawid. A w końcu usłyszeli mowę wyłaniającą się z nich wszystkich. Jest tradycja, że dziesięć. Nasi mistrzowie[1] powiadali, że wszelka mowa zawarta jest w jednym słowie. Tak, wszelka mowa zawarta jest w jednym słowie. Było siedem mów siedmiu głosów. A o trzech wyliczeniach powiedziano: Głos słów słyszeliście, ale obrazu nie widzieliście, a tylko głos (Pwt 4.12). Z tego należy wnosić, że wszystkie mowy zawarte są w jednym słowie, by Izrael nie zbłądził mówiąc: „ktoś Mu pomógł, może któryś z aniołów, bo sam Jego głos nie mógł być tak mocny”. Dlatego powtórzył je i połączył.

49. A poza tym, aby nie mówiono: „A te dziesięć wypowiedzi pochodzi od dziesięciu królów. Przecież nie mogliby mówić jednymi ustami”. A napisano: bejah Ja i zasada wszystkich dziesięciu. A czym jest dziesięciu królów, siedem głosów i trzy mowy? Co to są mowy? Jahwe wzbudził twoją mowę (Pwt 26.18). Które są te trzy [mowy]? Tak jak napisano: Początkiem mądrości [jest] szukanie mądrości, a we wszystkich swoich poszukiwaniach – szukaj rozumienia[2] (Przyp. 4.7). Powiedziano też: Dusza Szaddaja daje wgląd[3] w nie (Hi 32.8). A dusza Szadaja jest tym wglądem w nie. Co to jest ta trzecia? Tak jak powiedział pewien starzec do pewnego dziecka lejah: Nie badaj tego, co cię zadziwia, nie tłumacz tego, co dla ciebie cudowne i nie zgłębiaj tego, co przed tobą zakryte, staraj się zrozumieć własne dziedzictwo, bo nie ma dla ciebie udziału w tajemnicach (Syr. 3.21-2)

50. Nauka: Chwałą Boga jest ukrywanie słowa (Przyp 25.2) Jakiego słowa? Tak jak napisano: Początkiem Twego słowa jest prawda (Ps 119.160). A chwałą królów jest badanie słowa (Przyp. 25.2). Jakiego słowa? Tak jak napisano: Słowo mówione na jego kołach (Przyp. 25.11). Nie czytaj „Jego kołach” (’õfanav), lecz „Jego sposoby” (’ofnav)[4]

51. Zapytali uczniowie rabiego Baruchię: Czy chcesz posłuchać naszych wykładni? Nie dał im zgody. Pewnego razu zgodził się. A zrobił to, by sprawdzić, jaki jest stan ich dusz. Pewnego dnia badał ich i rzekł do nich: dajcie mi posłuchać mądrości waszych. Otworzyli i powiedzieli: Bereszit (Rdz. 1.1) to jedno, a zniknie sprzed mego oblicza tchnienie i dusze[5] przeze Mnie uczynione (Iz 57.16) [to drugie]. [Odpowiedział] Strumień Elohim napełnił wody (Ps 65.10) Co znaczy strumień? Uczyli nasi mistrzowie, że wziął Wody Bereszit i podzielił je. Połowę dał na sklepienie, a połowę Oceanowi[6]. I to właśnie znaczy: Strumień Elohim napełnił wody. I przez to człowiek uczy się Tory. Tak jak napisano: Nuże wszyscy spragnieni idźcie ku wodzie, a kto nie ma srebra, niechaj idzie, nasyci się i je. (Iż 55.1). Idźcie do Niego, aokaże wam łaskę, nasyćcie się i jedzcie.

52. Inne tłumaczenie: Wy, którzy nie macie srebra, idzcie do Niego, bo przy nim[7] jest srebro. Tak jak napisano: Mam srebro i mam złoto (Ag 2.8). Co to znaczy: Mam srebro i mam złoto? Podobieństwo: przypomina to króla, który miał dwa skarbce, jeden ze srebrem, drugi ze złotem. Po prawicy położył ze srebrem, po lewicy - ze złotem. Powiedział: Ten będzie przeznaczony do łatwego wydawania. Czyni swoje sprawy z przyjemnością, troszczy się o biednych i kieruje nimi ze spokojem. I to właśnie znaczy A Twoja prawica, Jahve, jest wspaniałą siłą (Wj 15.6). Jeśli raduje się swoją częścią, to dobrze, a jeśli nie: Twoja prawica, Jahve, rozbija wroga (Wj 15.6). A co to znaczy: twoja prawica, Panie, rozbija wroga? Powiedział do nich: To jest złoto. Tak jak napisano: Mam srebro i mam złoto.

53. Dlaczego nazwane zostało „złoto” (za-ha-b)? Bo zawarte są w nim trzy miary: pamięć[8] – i to jest „zajn”, dusza[9] – i to jest he[10], bo pięć jest jej imion: ruach, haja, jechida, nefesz, neszama. Czemu służy to he? Ona jest tronem dla zajn. Jak napisano: Bo nad wysokim czuwa wyższy (Koh 5.7) A bet? Ono jest istnieniem tego wszystkiego, tak jak napisano: bet początek stworzył.

54. Czemu ono tutaj służy[11]? Podobieństwo: przypomina to króla, który miał córkę[12] dobrą, miłą, piękną i doskonałą. Wydawał ją za królewskiego syna. Więc ubrał ją, ukoronował, przyozdobił i dał ją mu z wielkim posagiem. Czy może król mieszkać poza swoim domem[13]? Odpowiesz: nie. A czy może mieszkać stale z nią? Odpowiesz: nie. Więc co? Uczynił okno między nią a sobą. I za każdym razem, kiedy potrzebuje ona swego ojca, albo ojciec potrzebuje córkę, spotykają w oknie. I to właśnie znaczy [werset]: Cała chwała córy (domu, bet) królewskiej jest w jej wnętrzu, a szata jej przetykana jest złotem (Ps 45.14).

55. Czym jest bet napisana na końcu [słowa zahab]? Przez mądrość zbuduje bet[14] (Prz 24.3). Nie powiedziano: „został zbudowany”, lecz „zbuduje”. W przyszłości Święty Błogosławiony zbuduje ją i przyozdobi dwa[15] tysiące razy lepiej niż czynił to dotąd.

Jak nauczano[16]: „Dlaczego Tora zaczyna się od bet?” Bo napisano: Przy jego boku trwałam wiernie, byłam rozkoszą[17] dzień po dniu (Prz 8.30) [a więc] przez dwa tysiące lat, tak iż ona jest początkiem. Dwa i pismo dodaje: siedem? tak jak napisano: A światło księżyca będzie jak światło słońca, a światło słońca będzie siedmiokrotne (Iz 30.26).

Dlatego nauczano: tak jak słońce siedmiokrotne, tak księżyc siedmiokrotne, mając na myśli tysiące.

56. Powiedział do nich: Dotąd pięć, a co odtąd? Powiedział do nich: Wyjaśnię, Początkiem jest złoto. Co to jest złoto? Poucza, że z niego wywodzi się surowość (din). Jeśli zboczysz w swoich słowach na prawo lub lewo wystrzegaj się (nizhar – być ostrożnym od zahar – błyszczeć).

57. Co oznacza werset: Światło księżyca będzie jak światło słońca, a światło słońca będzie siedmiokrotnie jak światło siedmiu tych dni (Iz 30,26). Czy „te dni” [oznaczają zwykłe] dni, czy też są to dni, o których napisano: Ponieważ w sześć dni uczynił Jahve etc (Wj 31,17). Powiedział mu jego towarzysz: otrzymałem[18] [przekaz] z pism, że owe sześć dni [które] uczynił Pan, to sześć pięknych naczyń [które[ uczynił Święty Błogosławiony. Które to są ? – Niebo i ziemię ... (Rdz. 1, 1) – Ale jest ich siedem. – Bo napisano także: a dnia siódmego spoczął i wytchnął (Wj 31.17). Co to znaczy wytchnął? [Ten wers] uczy, że dzień szabatu podtrzymuje [przy życiu] wszystkie istoty [tchnienia] i dlatego napisano wy-tchnął.

58. Inna wykładnia uczy, że stamtąd wylatują dusze, tak jak powiedziano: wy-tchnął i to do tysięcznego pokolenia; tak jak powiedziano słowo dał do tysięcznego pokolenia (Ps 105.8). Łączy się ono z tym co zawarł z Abrahamem. A co zawarł? Zawarł przymierze między dziesięcioma palcami rąk jego i dziesięcioma palcami nóg jego[19]. Abraham zawstydził się. Rzekł do niego Święty Błogosławiony: Ja jestem Moim przymierzem z tobą i przez nie będziesz ojcem mnóstwa narodów.

59. A co to są niebiosa (szamajim)? [Nazwa ta] uczy nas, że Święty Błogosławiony rozgraniczył ogień i wodę i zderzył je ze sobą i uczynił z nich początek dla swoich rzeczy[20]. Tak jak napisano: Początkiem rzeczy Twojej – prawda (Ps 119.160). Dlatego napisano: niebiosa, [to znaczy] tam jest woda (szam majim), [a także] ogień i woda (‘esz wemajim). Powiedział mu: dotąd czyni pokój na wysokościach; dał między nimi pokój i miłość i niechaj da więc pokój i miłość między nami.

60. I jeszcze powiedziano: siedem razy dziennie wychwalam cię z powodu sprawiedliwych wyroków Twoich (Ps 119. 164). Zapytali go: co to znaczy. Odpowiedział im: nie wsłuchiwaliście się dokładnie w moje słowa. Wyjdźcie, wsłuchajcie się w nie, a znajdziecie

61. Zapytali go: czym jest „cade”? Powiedział im: cade to nun i jod. Stanowią parę nun – jod. I to właśnie znaczy sprawiedliwy (cadik) jest podstawą świata (Przyp. 10.25).

62. Zapytali go, co znaczy werset: I wziął go na Pole Oczekiwań (Lb 23.14). Co to jest Pole Oczekiwań? – Jak napisano: Przyjdź ukochany, wyjdźmy w pole (Pnp 7.12) Co znaczy w pole (ha-sade^h). Nie czytaj w pole lecz w pieśń (haszira^h)[21]. Co to znaczy pieśń? – Odpowiedzial im: To jest Serce Świętego Błogosławionego: Przyjdź ukochany, wyjdźmy w pole wędrować, a nie zatrzymam się w żadnym miejscu.

63. Czym jest Jego Serce? Powiedział im: Potem Ben Zoma pozostał na zewnątrz i ty [byłeś] razem z nimi[22]. Serce to trzydzieści dwa, które są ukryte i przez nie został stworzony świat. Czym jest 32. Powiedział im: 32 ścieżki. Podobne jest do króla, który w komnatach komnat, a tych komnat było 32. A do każdej komnaty była ścieżka. Czyż przystoi temu królowi prowadzić wszystkich tymi ścieżkami? Odpowiesz nie. Czyż przystoi mu ujawniać perły i hafty i skarby i kosztowności. Przyznasz, że nie. Cóż więc uczynił? Przywołał córkę i ukrył ścieżki w niej i jej stroju. Ten, który chce wejść do środka musi spoglądać na nią. Wydał ją za króla. Dał ją mu w prezencie. Król z miłości do niej nazywa ją czasami siostrą, ponieważ pochodzą z tego samego miejsca, a czasami córką swoją, ponieważ jest jego córką, a niekiedy nazywa ją swoją matką.

64. I jeszcze: nie ma sądu tam, gdzie nie ma mądrości, bowiem powiedziano: I dał Jahwe mądrość Salomonowi (1Krl 5.26). I potem wydał sprawiedliwy wyrok, bowiem powiedziano: I usłyszał cały Izrael wyrok, który wydał król i oddali cześć królowi bo zobaczyli, że mądrość Elohim jest w nim, by wydawał wyroki (1Krl 3.28).

 65. A cóż to za mądrość dał Święty Błogosławiony Salomonowi? Salomon wynosi[23] imię Świętego Błogosławionego. Tak jak powiadali (amrinan): Każde „Salomon” w Pieśni nad Pieśniami jest święte za wyjątkiem jednego. Powiedział Święty Błogosławiony; ponieważ twoje imię jest jak imię mojej chwały, wydam za ciebie moją córkę. I została wydana, dana mu w prezencie, tak jak napisano: Jahwe dał Salomonowi mądrość (1Krl 5.26) lecz nie wyjaśniono tam tego. A gdzie wyjaśniono? Tam gdzie powiedziano: i zobaczyli przy nim mądrość Elohim do wydawania wyroków (1Krl 3.28). Było powiedziane: Ta mądrość, która została mu dana, to Elohim i ona była z nim w jego komnacie i ona była przy nim do wydawania wyroków. Co znaczy wydawanie wyroków, jak nie to, że przez cały czas, gdy człowiek wydaje wyroki, jest w nim mądrość Elohim. To jego pomoc i zbliżenie albo oddalenie i oskarżenie. Tak jak napisano: Gniew jest Mną, oskarżę was (Kpł 26.28).

66. I powiedział rabbi Rachumaj: co oznaczają słowa: Gniew jest Mną, jak nie Świętego Błogosławionego, który powiedział: oskarżę was. Kneset Isra’el[24] powiada: Nie sądźcie, że ja proszę o zmiłowanie nad wami, bo także ja[25] będę was oskarżał. Nie tylko jestem panem sądu, ale także ja będę was oskarżał

67. Co znaczy: siedem nad waszymi grzechami (Kpł 26.28), jak nie to, co zgromadzenie Izraela powiedziało: „ukarzę was”... także ja i was. Ponieważ powiedziano w nich (Psalmach) „siedem razy dziennie wysławiam Cię” (Ps119.164). Przyłączyło się do niego (Zgromadzenia) i odpowiedziało słowami: nas też jest siedem, chociaż jest wśród nas ktoś, kto obraca się i kto ustanowiony jest nad zasługą i dobrem. Także my obrócimy się i będziemy oskarżać. Dlaczego? Z powodu waszych grzechów. Jeśli wy powrócicie do mnie, ja powrócę do was, jak napisano: nawróćcie się do Mnie, a Ja wrócę do was (Mal 3.7). Napisano: wrócę [nie r. męski lecz r. żeński] do was – [Będę] z wami. I wszyscy będziemy prosić Króla o zmiłowanie. A co powiada Król? Powróćcie odstępcy, a uleczę was z waszego odstępstwa (Jr 3.22) Wróćcie i spowodujcie powrót (Ez 18,30) Co znaczy: Wróćcie i spowodujcie powrót? Wróćcie i proście tych siedem, a wrócą z wami. Dlatego napisano: spowodujcie powrót tych, którzy mówią: siedem nad waszymi grzechami[26].