Sakramenty

Specyfikę kultu w Christengemeinschaft wyznacza tendencja do „streszczenia” i przekroczenia katolicyzmu i protestantyzmu. W jej rozumieniu chrześcijaństwo w swych dziejach zrazu wykształciło w katolicyzmie bogaty kult sakramentalny. W kulcie tym współdziałały formalnie wspomnienia z czasów przedchrześcijańskiego kultu uprawianego w orientalnych i antycznych misteriach. Pod koniec średniowiecza i wraz z Reformacją w Europejczykach zaczęła się budzić samoświadomość pojedynczych ludzi. Nowy człowiek chciał i miał rozumieć, co bierze z chrześcijaństwa. Dlatego na pierwszy plan wysunęło się kazanie, a także własne studium Ewangelii, jednakże zarazem kult podupadł. Dziś, na progu nowej epoki, kolejnego okresu rozwoju świadomości, świadomy siebie człowiek ma znowu stanąć przed całym bogactwem świata łaski Bożej, nie tracąc przy tym swej odpowiedzialności i potrzeby poznania świata duchowego. Świat ten zostanie udostępniony za pośrednictwem kultu łatwiej i obficiej niż tylko przez słowo kazania.

Społeczność Chrześcijan, podobnie jak Kościół katolicki, święci siedem sakramentów. Czyny Chrystusa na Ziemi są ziarnem sakramentów. Początek tych czynów sięga chrztu nad Jordanem. Wtedy niebo otworzyło się nad Jezusem i od tego momentu stał się on drugim Adamem, nosicielem objawienia Trójcy Świętej. Tak więc chrzest w Jordanie jest początkiem działania Chrystusa i dlatego też stanowi prawzór pierwszego sakramentu - chrztu. Chociaż chrzest Jezusa i większość chrztów w pierwotnym chrześcijaństwie, były to chrzty dorosłych, to jednak w Christengemeinschaft sądzi się, że chrzest dzieci ma dziś swe pełne usprawiedliwienie. Podczas gdy kościelne rytuały chrztu formę swą wywodzą z wcześniejszego chrztu dorosłych, to forma chrztu w Społeczności jest nastawiona całkowicie na chrzest dziecięcy. Chrzest ten ma duszę ludzką, która jako istota duchowa istniała już przed narodzinami w świecie duchowym, wprowadzić do ziemskiego świata człowieka. Preegzystentna dusza, łącząc się z ciałem ludzkim, łączy się zarazem z królestwem grzechu. A właśnie chrzest przeciwstawia się grzechowi; dzięki niemu dusza zanurza się w strumieniu łaski Chrystusa. Tym samym narodzinom na ziemi przeciwstawia się zarodek ponownych narodzin z Chrystusa.

Przy chrzcie używa się obok wody także soli i popiołu. Po nadaniu imienia, na czole dziecka wodą rysuje się trójkąt jako symbol Trójcy Świętej; solą kreśli się na podbródku dziecka czworokąt - jest to symbol życiowej przestrzeni inkarnowanego człowieka; popiołem czyni się na jego piersi znak krzyża, który jest symbolem Chrystusa przenikającego świat śmierci siłami życia. Te trzy elementy mają powiązać dziecko ze światem Trójcy Świętej. Sól reprezentuje ojcowską substancję kosmiczną, woda - stwórcze siły Chrystusa, popiół - odnowicielską moc Ducha Świętego. Kościelna formuła chrztu: „Chrzczę cię w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego”, została w Społeczności zastąpiona inną, również trynitarną. W niej wraz z wezwaniem Ojca wskazuje się na Tego, który stanowi podstawę świata i udziela mu swej substancji; wezwanie Syna odnosi się do Tego, który działa poprzez Słowo (J 1); wezwanie Ducha Świętego wreszcie do objawienia boskiego światła. Jako trzeci element chrztu następuje „wprowadzenie duszy do gminy Chrystusa Jezusa”, a więc nie do Społeczności Chrześcijan w węższym sensie, lecz w szerszym sensie do „Społeczności Chrystusa”.

Odtąd młody człowiek może rozwijać swe pełne życie wewnętrzne, teraz zyskuje możliwość samopoznania, a tym samym głębszą formę kontaktu z prawdą. To pogłębienie kontaktu z prawdą i odwaga formułowania wewnętrznych sądów, co stanie się dlań możliwe dzięki jego, jeszcze niewielkim, doświadczeniom niebiańskich praw Boga, prowadzi go do trzeciego ze zbawczych czynów Chrystusa w sakramencie spowiedzi. Ten sakrament ma charakter najbardziej intymny i nie wymaga prawie żadnej formy kultowej. Społeczność Chrześcijan nikogo nie zmusza do spowiedzi, zna jednak spowiedź prywatną. Obowiązek milczenia nałożony na kapłanów jest absolutny. Przed przyjęciem komunii od każdego wymaga się aktu samopoznania i badania sumienia. Toteż spowiedź, unikając wszelkiego poniżania człowieka, ma charakter serdecznej porady duchowej, moralnej, psychologicznej, życiowej. Dopiero uświadomienie sobie przez człowieka własnych braków i bolesne ich doznanie umożliwia akt zbawienia i wypełnienia go przez Chrystusa. Nie udziela się żadnej „absolucji” (żaden człowiek nie ma to tego prawa), lecz wiernemu zaleca się tylko oddanie swych myśli Bogu i poleca łasce Boga.

W Przemianie wierni proszą o obecność Chrystusa. Rozumie się ją nie jako materialną przemianę chleba i wina, lecz jako przeniknięcie tych elementów przez moc Chrystusa.

Wierni mogą brać udział w Konsekracji Człowieka nie przystępując do Komunii. Czynią to w zależności od stanu swego przygotowania i gotowości jej przeżycia. Gmina bierze udział w Konsekracji Człowieka regularnie w niedziele, ale także w inne dni tygodnia. Kapłana obowiązuje ideał codziennego święcenia Konsekracji Człowieka. Głoszenie Ewangelii w skali roku z grubsza odpowiada porządkowi jej czytania w Koś-ciele katolickim i protestanckim. Szczególnie wyróżnione są święta i okresy świąteczne chrześcijańskiego roku sakralnego. Ponadto wielkie znaczenie przywiązuje się do świąt Jana Chrzciciela w czerwcu i Archanioła Michaela we wrześniu. W zależności od okresów świątecznych zmieniają się modlitwy wstępne, barwy szat liturgicznych i obrusa na ołtarzu. Kazanie w czasie Konsekracji Człowieka jest krótkie.

Sakramentem jest także małżeństwo. Obok związku wszystkich wiernych w Chrystusie przez Komunię istnieje związek dwojga ludzi, którzy chcą żyć w małżeństwie. Sakrament małżeństwa udzielany jest w Christengemeinschaft wszystkim chrześcijanom, którzy o to poproszą. Udziela się go przed obrazem Chrystusa. Przypomina to mężczyźnie i kobiecie, że ich prawdziwa istota ma swe korzenie w niebie i że ich małżeństwo tam musi być zawarte. Następnie w modlitwie prosi się o obecność Chrystusa, gdyż także tu „dwoje gromadzi się w jego Imię”. Jego obecność ma trwale uświęcić współżycie tej pary. Jako symbol tego związku małżonkowie wymieniają obrączki.

Społeczność Chrześcijan posiada kapłanów i zna też święcenia kapłańskie. Święcenia te stanowią szczególny sakrament udzielany w ramach Konsekracji Człowieka. Wyświęcenia kapłanów są wielkim świętem dla gminy. Dokonać ich może tylko głowa Społeczności lub upoważniony starszy kapłan. Śluby składane przez kapłana obowiązują go na całe życie. Od tego momentu wyświęcony kapłan nie kształtuje swych działań kierując się własną indywidualną wolą, lecz czyni to w związku z potrzebami swej gminy i powszechnej woli całej Społeczności. W swym nauczaniu kapłani zachowują całkowitą wolność. Również wolno im się żenić. Powszechne kapłaństwo wiernych jest celem także w Christengemeinschaft. Kapłaństwo „zawodowe” nie powinno odwodzić od tego celu, lecz przeciwnie przybliżać doń gminę jako praktyczny wzór. Ale droga do tego celu jest jeszcze daleka.

Społeczność Chrześcijan posiada wyraźną naukę o życiu po śmierci. Bramę śmierci uświęca sakrament ostatniego namaszczenia. Podczas udzielania go kapłan namaszcza czoło umierającego recytując krótkie modlitwy, które dają siłę duszy oddzielającej się od ciała. Sakrament ten łączy śmierć jednostki ze śmiercią Chrystusa, tak że może dokonać się „umieranie w Chrystusie”, a śmierć stać się źródłem wyższego życia. W wyższym sensie do sakramentu tego należą także rytuały pogrzebu i konsekracji zmarłych.

Życie po śmierci i przyszłość

Samozrozumienie

Emil Bock na krótko przed swą śmiercią w 1959 r., w dwóch wykładach w dobitny sposób przedstawił sytuację wyjściową, cel i samozrozumienie Społeczności Chrześcijan. Rozwinął on tam następujący pogląd: Chrześcijaństwo nie jest nową nauką ani moralnością, lecz nową siłą, która chciałaby promieniować z wyższych światów na Ziemię; w tym celu jednak potrzebuje otwartych i pobożnych serc ludzkich. Pobożność taka istniała w dawniejszych epokach, dziś jednak znajduje się w zaniku. Dlatego za swe pierwsze zadanie Christengemelnschaft uważa stworzenie miejsc ciszy, medytacji i modlitwy w celu ponownego ożywienia pobożności ludzkiej. Kult i sakramenty stanowią istotę uprawianego w niej życia religijnego i czynią z niej szkołę pobożności, koncentracji i medytacji.

Jednakże świat dzisiejszy w niczym nie przypomina świata dawnego. Miejsce przedchrześcijańskiej pobożności misteryjnej i średniowiecznej wiary zajęła kultura intelektualna, w której absolutny charakter nadano myśleniu naukowemu. Badania naukowe ograniczyły się do świata spostrzegalnego i wyeliminowały świat nadzmysłowy. Kościół rzymskokatolicki wprawdzie zachował nietknięty swój kult, jednakże nie potrafił przerzucić mostu do świata takiego, jaki prezentuje się w badaniach naukowych. Protestantyzm odrzucił kult, uznał wolność poznania i - w teologii liberalnej i krytyce biblijnej - oddał intelektowi władzę w dziedzinie życia religijnego. W jednym wypadku dogmat i nauka nie mają ze sobą nic wspólnego, w drugim zaś substancja wiary została zniszczona przez krytyczny intelekt.

Odrodzenie pobożności jest możliwe tylko wtedy, kiedy ponownie doprowadzi się do zharmonizowania wiary i wiedzy, religii i zrozumienia świata. „To jednak znaczy - stwierdza Bock - że ludzkość musi dokonać kroku w kierunku nowego światopoglądu spirytualistycznego, tj. takiego światopoglądu, który zna nie tylko dziedzinę nauk przyrodniczych, lecz który również obejmuje nadzmysłowe dziedziny myślenia.” Pionierem był tu Rudolf Steiner. Przełamał on światopogląd materialistyczny i ponownie otworzył bramy świata duchowego. Jego wyższe poznanie nie było owocem wizjonerstwa, lecz badań świata duchowego. Antropozofia, „wiedza duchowa”, daje klucz do rozwiązania zagadek przyrodoznawstwa, a zarazem jest pomocą dla takich ludzi, którym przyrodoznawstwo odebrało dostęp do świata duchowego i tym samym do prawdziwego życia religijnego. Społeczność Chrześcijan wykorzystuje poznanie antropozoficzne, żeby wątpiącemu człowiekowi współczesnemu ukazać nadzmysłowe rzeczywistości i wydarzenia, o których mówi Biblia.

Poznanie antropozoficzne jest dla niej tylko narzędziem, nie zaś fundamentem. Nikt - żaden kapłan i żaden członek Społeczności - nie ma obowiązku przyjmować go na wiarę. Społeczność Chrześcijan jest „pierwszym Kościołem, który w sposób zasadniczy praktykuje zasadę wolności nauczania i wolności wyznania”. Nie wiąże więc ona swych członków, lecz daje im możliwość „przez całe życie postępować naprzód w poznaniu swobodnie i z radością, albowiem chodzi tu o same tajemnice, które przez całe życie można ciągle poznawać, a nigdy nie poznaje się ich do końca”. Poznanie to prowadzi w głębię pism biblijnych. Nie jest to poznanie intelektualne: miejsce zimnego intelektualizmu zajmuje myślenie przeniknięte nabożnością, które wyraża się w kulcie. Tak więc Społeczność Chrześcijan dąży do syntezy pozytywnych aspektów katolicyzmu i protestantyzmu w formie religijności nowoczesnej, w której akademia stoi obok świątyni, a życie kultowe związane jest z „odwagą poznawania w wolności, stawiania pytań, które prowadzą nas do odpowiedzi, do poznania wyższego świata”.

Wyznaczając sobie taki cel Christengemeinschaft przeciwdziała „kulturowemu stanowi grzechu”, w jakim znajduje się ludzkość, a mianowicie jej oddzieleniu się od świata Bożego i związanemu z tym niebezpieczeństwu „śmierci duszy”. Ateizmu nie można zwalczyć dyskusjami ani metodami politycznymi, lecz jedynie środkami religijnymi.

Wtedy moralność nie będzie już tylko głoszona z kazalnic, lecz sama przez się wyrośnie z religii. A człowiek współczesny nauczy się modlitwy jako słuchania Istoty, która przewyższa nas nieskończenie. Ludzkość może zostać uratowana tylko przez nową kulturę życia sakramentalnego i modlitwy.

Przypisy

1. Emil Bock w Christengemeinschaft, 1946, 6.